هیدروسفالی یکی از اختلال‌های همراه با کم‌توانی ذهنی است که هنوز علت اصلی رخ دادن آن مشخص نشده است. بااین‌حال عده‌ای عوامل مختلفی چون عفونت‌ها، مسمومیت یا ضربه‌های فیزیکی به سر و جمجمه را در بروز این بیماری دخیل می‌دانند و درنتیجه با کنترل این موارد، احتمال ابتلای جنین به هیدروسفالی را کاهش می‌دهند. این بیماری دارای انواع و شدت‌های متفاوتی است و بر همین اساس مبتلایان علائم گوناگونی از سطحی تا بسیار شدید را گزارش می‌دهند. در حال حاضر برای بیماران با درجه‌های متوسط یا خفیف بیماری راه‌های درمانی وجود دارد که درصورتی‌که به‌موقع اقدام شود می‌توان تقریباً از بروز بیشتر مشکلات این افراد جلوگیری کرد. در صورتیکه فرزندتان با این مشکل روبه رو است می‌توانید برای کاهش عوارض و اقدامات لازم مشاوره کودک دریافت نمایید.

منبع : هیدروسفالی در نوزادان

هیدروسفالی چیست؟

هیدروسفالی بیماری است که به دلیل ترشح زیاد مایع مغزی نخاعی یا عدم جریان و جذب آن در بطن‌های مغزی ایجاد می‌شود. این اختلال باعث افزایش فشار داخل جمجمه شده و از رشد مغز جلوگیری می‎‌کند. درنتیجه افراد مبتلا برحسب میزان آسیبی که به مغز وارد می‌شود و میزان فشاری که به مغز وارد می‌شود، دچار درجات متفاوتی از علائم هستند.

انواع هیدروسفالی

هیدروسفالی‌در دوران جنینی و بعد از تولد

هیدروسفالی ممکن است در دوران جنینی و یا بعد از تولد رخ دهد. هر چه این بیماری زودتر رخ دهد، یعنی به‌مرور مایع بیشتری تجمع می‌آید و شدت آسیب وارد شده نیز بیشتر می‌گردد. در مواقعی که بیماری در دوران بارداری رخ‌داده، ممکن است سر بزرگ جنین مانع زایمان شود. در مواردی نیز نوزاد با دور سر طبیعی به دنیا می‌آید و یا هنوز سر خیلی بزرگ نشده و انعطاف‌پذیر است، بنابراین زایمان انجام می‌گیردد؛ اما بعداً به‌سرعت و به‌خصوص در ماه‌های دوم و سوم تولد بزرگ می‌شود. بزرگی سر گاهی به حدی زیاد است که به آن «جمجمه غول‌آسا» می‌گویند.

Hydrocephalus در بزرگ‌سالی

برخی از انواع هیدروسفالی نیز ممکن است در افراد با سنین مختلف بروز کند. علت‌های احتمالی این نوع را اغلب به عفونت، تومور، رخ دادن حادثه یا ضربه‌ای به سر، عوارض ناشی از جراحی و یا برخی بیماری‌های خاص نسبت می‌دهند. در این حالت درصورتی‌که درمانی به‌کاربرده نشود ممکن است منجر به آسیب بافت مغز و بروز اختلالات روانی مثل کم‌توانی ذهنی پیش‌رونده یا آلزایمر شود.

ویژگی ها و علائم مبتلایان به هیدروسفالی

این بیماری با اختلالاتی در رشد مغز و کم‌توانی ذهنی، اختلالات حسی و حرکتی مانند کری، کوری، عدم کنترل ادرار و مدفوع، مشکلاتی در راه رفتن و نیز انواع فلج‌ها همراه است. میل کم به غذا، نق‌نق کردن زیاد، قدرت کم ماهیچه‌ها، سردرد، لوچی چشم‌ها و… از دیگر علائم مبتلایان به هیدروسفالی است. در این بیماران حدفاصل استخوان‌های جمجمه و ملاج‌های مغز به خصوص در قسمت پیشانی بازمی‌ماند و درنتیجه، استخوان‌های سر از یکدیگر فاصله پیدا می‌کنند. در این حالت نقاطی از سطح جمجمه بسیار نرم هستند. سر مبتلایان از جهات مختلف بزرگ می‌شود، پیشانی برآمده و چشم‌ها فرورفته به نظر می‌رسند.

در هیدروسفالی نوع پیش‌رونده علائمی همچون اختلالات عصبی، آترومی مغز، صرع، استفراغ و… به چشم می‌خورد. اختلال رشد ذهنی این بیماران ممکن است از کم‌توانی ذهنی بسیار عمیق تا کم‌هوشی سطحی و خفیف نوسان داشته باشد.

در شدت‌های معتدل‌تر این بیماری، ناهنجاری‌های ذهنی عمیق و نواقص حسی و حرکتی ممکن است به چشم نخورد و حتی در مواردی، بیمار به‌جز سردردهایی که تجربه می‌کند عارضه دیگری را گزارش نمی‌کند.

طول عمر بیماران مبتلا به هیدروسفالی

کودکان مبتلا به هیدروسفالی مخصوصاً در موارد شدید به دلیل وجود ناهنجاری‌های شدید بدنی به همراه حمله‌های متوالی و غیرقابل‌کنترل صرع معمولاً عمر چندان طولانی نمی‌کنند.

علت بروز هیدروسفالی

هیدروسفالی ازجمله بیماری‌هایی محسوب می‌گردد که علل اصلی آن‌ کاملاً مشخص نشده است. بااین‌حال ممکن است بعضی عفونت‌ها مثل مننژیت و سیفلیس، مسمومیت‌ها، عوامل مکانیکی مثل ضربه، قرارگیری در معرض اشعه‌های مضر و یا حتی عوامل کروموزومی ناشناخته در این ایجاد این بیماری دخیل باشند.

چگونگی تشخیص Hydrocephalus

بعدازاینکه پزشک به‌احتمال ابتلای کودک به هیدروسفالی مشکوک شد، اولین اقدام انجام یک سری آزمایش‌های مختلف برای تشخیص گذاری دقیق و تعیین محل تجمع مایع است. آزمایش ام آر آی و آزمایش سی‌تی‌اسکن ازجمله پرکاربردترین این سنجش‌ها هستند. درصورتی‌که تشخیص هیدروسفالی توسط پزشک متخصص قطعی شد، به بررسی امکان درمان بیمار با شنت گذاری بررسی می‌گردد.

همچنین در طول درمان نیز آزمایش‌هایی برای بررسی میزان تأثیرگذاری درمان‌های انجام‌شده صورت می‌گیرد.

راه‌های درمانی عوارض هیدروسفالی

از مشهورترین راهبردهای درمانی برای بیماران مبتلابه هیدروسفالی، عمل جراحی کاشت شنت است. در این روش با کمک شنت گذاری، مایع مغزی نخاعی اضافی از بطن‌های مغز به قلب، رگ‌های گردن و یا سایر شراین بدن منتقل می‌شود. این روش درصورتی‌که در مراحل اولیه بیماری رخ دهد، نتیجه نسبتاً خوبی خواهد داشت.

البته باید در نظر داشت که عمل جراحی در هیدروسفالی فقط فشار مایع مغزی نخاعی را در مغز کم می‌کند ولی وقتی زمان زیادی از بروز اختلال گذشته و به بافت مغزی نیز آسیب‌ رسیده باشد، اختلال رشد مغزی جبران نمی‌شود.

راه درمانی دیگری نیز به نام آندوسکوپی ونتیچرالوستومی سوم وجود دارد که البته در عده محدودی از افراد مفید واقع می‌شود. این روش برای انواعی از هیدروسفالی که به دلیل مسدود شدن دریچه بطن‌ها رخ‌داده، کاربرد دارد. در این درمان، از فیبر نوری به بخش‌های عمیق‌تر مغزی و قسمت‌هایی که دسترسی به آن‌ها دشوار است، استفاده می‌شود. بعد از این‌که فیبر نوری در مکان و ناحیه موردنظر قرار گرفت، یک ابزار حفاری کوچک در قسمتی از بطن سوم مغزی یک حفره ایجاد می‌کند و بدین‌صورت مایع مغزی نخاعی تجمع یافته می‌تواند ناحیه مسدود شده را دور بزند و در ناحیه موردنظر و سطح مغز به‌خوبی جریان بیابد.

برای دریافت مشاوره در زمینه کودک می‌توانید در هر ساعت از روز برای مشاوره تلفنی کودک از طریق شماره 02166419012 با برترین متخصصان کلینیک تخصصی نی نی مایند تماس حاصل نمایید.

منبع : هیدروسفالی در نوزادان